Tijdens ons leven komen we verschillende scharniermomenten tegen, veranderingen die invloed hebben op ons leven. Dit kan gaan over de keuze van een school, een plaats om te wonen, maar ook over relaties of ouder wordende ouders. De toekomst lijkt vaak ver weg te liggen, zodat we er niet teveel aandacht aan besteden. Toch is het goed om vooraf na te denken over deze scharniermomenten. Met name als er een gezinslid met een (verstandelijke) handicap is, die extra zorg en ondersteuning nodig heeft gedurende zijn/haar gehele leven.
Iedereen heeft eigen dromen en plannen, of je nu een beperking hebt of niet. Deze kunnen afwijken van die van de ouders en broers of zussen. Tijdens het nadenken over de toekomst is het belangrijk al deze dromen, plannen en verwachtingen naar boven te krijgen en samen te bespreken als gezin. En zo vanuit de verschillende gezichtspunten tot een gedeeld gezichtspunt te komen. In gezinnen met een zorgenkind is het vaak wat ingewikkelder om de toekomst helder te krijgen: Wat als de ouders er niet meer zijn, waar gaat het kind met een handicap dan wonen? Wat als de school is gedaan, hoe gaat de dagindeling er dan uit zien? Welke droom heeft het gezinslid met een handicap? Welke krachten en talenten heeft deze persoon zelf? Hoe kan het gezin een rol spelen in de droom voor de toekomst?
Naast de dromen, worden ook de bezorgdheden en behoeften besproken. Bijvoorbeeld mama maakt zich zorgen of haar zoon zijn epilepsie medicatie wel zal innemen als hij zelfstandig gaat wonen. Als dit niet ter sprake komt, kan dit een toekomstplan blokkeren, omdat mama uit bezorgdheid alles tegenhoudt. Het is dan ook minstens zo belangrijk om deze bezorgdheden te benoemen.
Als gezin kun je zelf het gesprek aangaan, maar dit is niet altijd makkelijk. Er spelen allerlei emoties mee, er zijn meerdere personen betrokken en de zoon/dochter met een handicap vindt het misschien moeilijk om te praten over veranderingen. Dan kan het handig zijn om een tussenpersoon in te schakelen, iemand die buiten het gezin staat en die een neutrale inbreng heeft.
Een Dienst Ondersteuningsplan (DOP) is een organisatie die helpt om gesprekken over de toekomst te voeren. Zij brengt de betrokken personen samen en begeleidt de gesprekken. De DOP-medewerker zorgt dat iedere stem wordt gehoord en zoekt daarvoor de juiste hulpmiddelen, mocht dit nodig zijn (bv. pictogrammen). Hij/zij zorgt ervoor dat de verschillende puzzelstukken bij elkaar worden gelegd; die van de persoon met een handicap, de ouders, de andere gezinsleden, familie, eventueel leerkrachten. Er worden verbindingen gelegd, wie kan wat doen? Op welke manier kan de toekomstdroom werkelijkheid worden? Of eventueel in welke aangepaste vorm? Als de puzzel uiteindelijk is gelegd, is het resultaat een ondersteuningsplan waarmee het gezin verder aan de slag kan gaan.
Juist omdat een DOP-medewerker niet meteen met oplossingen en adviezen komt, is er tijd en ruimte voor de persoon met een handicap en de directe omgeving om zelf tot een toekomstplan te komen. De medewerker is degene die begeleidt, stuurt en zo nodig bemiddelt. Een gemiddeld traject duurt zo'n 5 tot 6 maanden, korter of langer kan ook.
