Meerdere gebruikers informeerden de afgelopen maanden bij Stan hoe zij eventueel actie kunnen ondernemen tegen de beslissing om hun persoonsvolgend budget te verlagen. Helaas heeft Stan niet de juridische expertise in huis om als gids te kunnen fungeren. Maar roep gerust de hulp in van onze bijstandsorganisatie ZOOM. En doe dit snel: de uiterste datum om bezwaar in te dienen is – rekening houdend met de afzenddatum die vermeld staat op de brief waarin het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap haar beslissing meedeelt  – 25 december. Tijdens de infosessie over correctiefase 2 in Antwerpen gaf het VAPH mondeling toe dat de betrokken brief later dan de afzenddatum is verstuurd en de deadline dus mee opschuift, maar zolang de schriftelijke bevestiging hiervan ontbreekt, is het raadzaam om je op 25 december te richten.

Je houdt het – al zeker als buitenstaander – niet voor mogelijk en toch is het zo dat personen met dezelfde zorgnood niet per se dezelfde financiële ondersteuning krijgen. Eerlijk kun je dat niet noemen. Bizar wel. Zeker gezien het pleidooi voor een kwalitatief en betrouwbaar toekenningssysteem voor zorgbudgetten. Komt daarbij dat mensen die jaren naar gepaste ondersteuning zochten en finaal de nodige stabiliteit hadden gevonden die stabiliteit opeens terug in rook zien opgaan.

Hoe is het zover kunnen komen? Om een en ander te kunnen ‘begrijpen’, is het nodig om terug te keren naar de dag waarop toenmalig minister van Welzijn Jo Vandeurzen besliste om de persoonsvolgende financiering in te voeren zonder eerst alle nodige voorbereidingen te treffen. De minister liet zich toen duidelijk leiden door het draagvlak dat hij bij de koepelorganisaties bespeurde. Een momentum dat moest worden verzilverd.

Gebrek aan transparantie

Jo Vandeurzen besefte maar al te goed dat er historisch gegroeide ongelijkheden in de subsidiëring van de voorzieningen bestonden. En de ene voorziening dus meer overheidsgeld kreeg dan de andere. Ook al boden beide instellingen een identieke doelgroep dezelfde zorg aan. Dit zorgde er bij de invoering van de persoonsvolgende financiering voor dat mensen met eenzelfde handicap en dito zorgnood toch een ander budget kregen toegekend, enkel en alleen omdat zij eerder met een andere zorgaanbieder een contract afsloten.

Begrijp ons niet verkeerd. Het is absoluut te verantwoorden om die historisch gegroeide ongelijkheden uit te gommen. Maar zou het niet billijker zijn geweest indien men dit eerst had gedaan en pas daarna de persoonsvolgende financiering had ingevoerd? Nu belanden gebruikers die hun budget zien dalen in een onzekere situatie, en daarnaast laat correctiefase 2 ook bij de andere gebruikers een zure nasmaak achter.

Het gebrek aan transparantie is net als de scepsis die er onder gebruikers bestaat over hoe de herverdeling gebeurt heel erg te betreuren. Eerst krijg je een budget waarvan je de oorsprong niet kent en enkele jaren later neemt men tot dertig procent van dat budget terug af. Telkens is er niemand die een en ander kan uitleggen. En of het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap met een immens communicatieprobleem zit.

Zorggarantie

De beloofde zorggarantie is dan weer een stap in de goede richting. Zij het dat er ook hierrond grote onduidelijkheid bestaat. Zo moet een 750-tal mensen die hun persoonsvolgend budget omgezet zien worden in rechtstreeks toegankelijke hulp hopen dat hun zorgaanbieder hen die hulp ook effectief blijft bieden. De rechtstreeks toegankelijke hulp is immers niet afdwingbaar. En dus geldt de zorggarantie niet voor hen. Daarnaast verliezen ook alle mensen die in de afgelopen jaren naar een andere zorgaanbieder zijn overgestapt en nu hun budget omlaag zien gaan hun zorggarantie. Zij worden gestraft omdat ze zich hebben aangepast aan gewijzigde noden of omstandigheden.

Trefpunt Stan vindt dat het getuigt van een gebrek aan respect om deze mensen niet zoals alle andere gebruikers wiens budget omlaaggaat zorggarantie te bieden. Zorggarantie hoort voor iedereen te gelden. Toch als men consequent wil zijn.

‘Lessons learned’

De eerlijkheid gebiedt ons te zeggen dat het beleid en de gebruikers zich doorgaans allebei achter de doelstellingen kunnen scharen die decreten zoals dat met betrekking tot de persoonsvolgende financiering en het M-decreet beogen. En dat het er dus niet in de eerste plaats op aankomt om als gebruikersorganisatie hierover een inhoudelijk standpunt in te nemen. Maar het kan niet dat onze inspraak daar stopt. We zien het keer op keer misgaan bij de implementatie. Neem het systeem van persoonsvolgende financiering dat in de praktijk helemaal is scheefgetrokken. Of zie hoe het M-decreet op een mislukking is uitgedraaid, omdat men er niet de nodige middelen tegenover zette. Stan is benieuwd naar het begeleidingsdecreet dat in de plaats van het M-decreet komt. Hopelijk krijgen we geen oude wijn in nieuwe zakken. Intussen klinkt de info die ons bereikt over de uitbreiding van de persoonsvolgende financiering naar minderjarigen niet echt geruststellend. Zo riskeren we in dezelfde valkuilen te trappen als bij de invoering van het persoonsvolgend budget voor meerderjarigen.

Ik besef dat het achteraf makkelijk praten is. De belangrijkste vraag die ik mezelf stel, is dan ook niet hoe een en ander is kunnen gebeuren, maar welke lessen we hieruit kunnen trekken. De goede voorbeelden van belangenbehartiging kunnen ons helpen. En laat ons ook kijken naar welke middelen impact hebben en welke niet.

Stan zal zich nooit schikken in de rol van jaknikker, ook al delen het beleid en wij dezelfde mooie doelstellingen. Onze rol is om de overheid te doen inzien dat ze samen met de gebruikers moet bekijken hoe die doelstellingen best kunnen worden gerealiseerd. Echte inspraak en participatie is nodig om te vermijden dat wij als gebruikers in de toekomst nog meer voor voldongen feiten komen te staan.  

Dries Fonteyn