Doorheen de pagina’s van de nieuwe conceptnota voor het zorg- en ondersteuningsbeleid voor personen met een handicap weerklinkt een vertrouwde beleidsreflex: meer inclusie, eenvoud, samenwerking en zorg op maat. De fundamentele vraag blijft evenwel onbeantwoord: raakt deze hervorming werkelijk aan de kern van wat mensen met een verstandelijke handicap nodig hebben om volwaardig te kunnen leven?

STAN waardeert het engagement om te hervormen. Maar als beweging die elke dag luistert naar personen met een verstandelijke handicap en hun netwerk, stellen wij vast dat de nota te veel in structuren denkt, en te weinig in mensen. Te vaak wordt gestuurd op beheersbaarheid, niet op beleving. En net daar wringt het schoentje.

'Het beleid zal pas slagen als het fundamenteel vertrekt vanuit het welbevinden van de persoon'

Het beleid zal pas slagen als het fundamenteel vertrekt vanuit het welbevinden van de persoon. Dat is geen zachte doelstelling, maar een harde voorwaarde. Welbevinden is thuishoren, veiligheid voelen, betekenis kunnen ervaren, vreugde beleven. Als dit geen toetssteen wordt bij elke hervormingsstap — van budgetverdeling tot toeleiding en infrastructuur — dreigt ook deze hervorming te verzanden in technocratie.

De vier waarden van STAN vormen daarbij geen randvoorwaarden, maar noodzakelijke fundamenten: Inspannen, ontspannen, samenspannen — met altijd het welbevinden van de persoon voorop.

De overheid levert inspanningen om procedures te vereenvoudigen en wachtlijsten terug te dringen. Dat is nodig. Maar wie vandaag de echte inspanningen levert, zijn de mensen zelf. Ouders die jarenlang vechten voor basiszorg. Personen met een handicap die zich door een labyrint van attesten en steeds nieuwe (her-)testen moeten worstelen.

Een beleid dat écht wil helpen, maakt hun inspanningen lichter, niet zwaarder. Automatische toeleiding via bestaande attesten is een stap vooruit, maar zal enkel doeltreffend zijn als de uitvoering effectief laagdrempelig en mensgericht is. Het idee van één Aanspreekpunt Handicap per eerstelijnszone is een stap in de goede richting. Maar alleen als dit geen administratief loket wordt voor louter professionals, maar een plek waar iedereen terecht kan voor een persoonlijke afstemming en menselijk contact.

'Zorg mag geen voortdurende strijd zijn'

Zorg mag geen voortdurende strijd zijn. Ontspannen betekent dat mensen kunnen rekenen op ondersteuning wanneer die nodig is, zonder stress, zonder bewijslast. De nota voorziet eenvoud en stroomlijning, maar zolang mensen op het terrein nog steeds verdrinken in logge procedures en onzekerheid, blijft de belofte dode letter.

Een systeem dat rust belooft, moet ook ruimte geven om gewoon te kunnen leven.

De nota legt terecht de nadruk op samenwerking tussen sectoren. Maar waar blijft de samenwerking met de mensen om wie het gaat? Ouders, begeleiders, gebruikersorganisaties — hun betrokkenheid moet verder gaan dan consultatie. Het gaat om gedeeld eigenaarschap.

Co-creatie vraagt dat de overheid niet enkel regisseert, maar ook durft loslaten. Niet alleen afstemt, maar macht deelt. Samenspannen veronderstelt samen sturen. Maar zolang het veld slechts het roer mag vasthouden nadat de koers is bepaald, blijven we in cirkels draaien. Dan spreken we over schijnparticipatie.

De conceptnota is een stap. Maar geen eindpunt. Het Perspectiefplan 2040 zal enkel betekenisvol zijn als het beleid de moed heeft om de mens — niet het systeem — als vertrekpunt te nemen.

STAN roept beleidsmakers op:

• Durf echt te luisteren — ook als het schuurt.
• Geef vertrouwen — in plaats van controle.
• Bouw beleid samen — en laat mensen niet werken voor het systeem, maar met het systeem.

Alleen dan creëren we een samenleving waarin personen met een verstandelijke handicap niet langer moeten vechten voor hun plaats, maar die plaats vanzelfsprekend innemen.

Bart Vertriest

Algemeen coördinator Trefpunt STAN & GiPSo

Bekijk de conceptnota via deze link. Of download de bijlage hieronder.